سوء تغذیه چیست؟ چه انواعی دارد و برای درمان آن باید چه کار کرد؟ مطمئنا تا به حال تصاویر متعددی از انسان‌ها به خصوص کودکانی دیده‌اید که دنده‌هایشان بیرون زده و دست‌وپاهایی نازک دارند. این نشانه‌ها معمولا از پرتکرارترین علائم سوء تغذیه است. با وجود تمامی پیشرفت‌هایی که در دنیا رخ داده است، باز هم این مشکل، در کشورهای بسیاری وجود دارد و انسان‌های بسیاری با آن دست‌پنجه نرم می‌کنند.
بسیاری از افراد، تصور متفاوتی از معنای واقعی سوء تغذیه دارند. شاید تعجب کنید اگر بشنوید که این بیماری تنها مربوط به لاغری مفرط نبوده و در مواردی حتی باعث چاقی مفرط نیز می‌شود. واقعیت این است که عدم تعادل در دریافت مواد مغذی، از مهم‌ترین دلایل ابتلا به سوء تغذیه است.
در این مقاله قصد داریم تا ضمن توضیح دقیق اینکه سوء تغذیه چیست و چه علائمی دارد، شما را با بهترین راه‌های پیشگیری از ابتلا و در نهایت روش‌های درمان آن آشنا کنیم.
سالم و تازه بودن منابع غذایی شما، تاثیر بالایی برای اجتناب از ابتلا به این بیماری دارد. ما در صنایع غذایی موجان با ارائه محصولات باکیفیت، به شما اطمینان می‌دهید که محصولات سالمی را به یفره خانه خود می‌برید.
سوء تغذیه چیست؟
همانطور که گفتیم بهترین و جامع‌ترین تعریفی که می‌توان از سوء تغذیه عنوان کرد، عبارت است از: دریافت ناکافی مواد غذایی یا دریافت نامتعادل این مواد.
در صورت نداشتن یک رژیم غذایی نامناسب، ویتامین، پروتئین و مواد معدنی لازم به بدن نرسیده و در نهایت بدن تحلیل می‌رود. در واقع پایین بودن ارزش و کیفیت غذای دریافتی می‌تواند در دراز مدت شما را با مشکلات متعددی مواجه کند.
«لازم به ذکر است که این مشکل حتی در افرادی که بیشتر از حد نیاز بدن کالری دریافت می‌کنند، نیز ممکن است ایجاد شود.»
دلایل ابتلا به سوء تغذیه
برای ابتلا به این بیماری دردسرساز، دلایل بی‌شماری وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. مصرف خیلی کم و ناکافی غذا
اگر به دنبال کاهش وزن هستید و به صورت غیراصولی و بدون نظارت پزشک، غذای خود را کم کرده‌اید، به دنبال مشکلات ناشی از سوء تغذیه در آینده‌ای نه چندان دور باشید.
مصرف کم، ناکافی و اشتباه منابع غذایی موجب می‌شود تا بدن نتواند به درستی انرژی لازم برای سوخت و ساز خود را تامین کند.
اگر هم به طور ناخواسته اشتهای خود را از دست داده‌اید و ملی به غذا ندارید، می‌تواند دلیلی غیز از سوء تغذیه داشته باشد. بیماری‌های خاص، مشکلات کبدی، حالت تهوع شدید و مشکل در بلع غذا، مصرف برخی داروها، مشکلات دهان و دندان و دیگر مشکلات اینچنینی نیز می‌تواند باعث شود تا میل به غذا از بین برود.
«اگر بی دلیل اشتهای خود را از دست داده‌اید، حتما و در سریع‌ترین زمان ممکن، به دکتر مراجعه کنید تا از مشکلات بعدی خود جلوگیری کنید.»
2. نداشتن سلامت و بهداشت روانی
بدن و روح رابطه بسیار مستقیم با هم دارند! اگر با انواع مشکلات روانی و عصبی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس، زوال عقل، روانپریشی و بی‌اشتهایی عصبی مواجه‌اید، بهتر است چند قدم عقب‌تر بروید و در زندگی خود تغییر ایجاد کنید.
تمامی مشکلات اینچنینی می‌توانند شما را به سوء تغذیه دچار کرده و موجب شوند تا علاوه‌بر مبارزه با مشکلات روحی، به بدن و جسمتان نیز آسیب وارد کنید.
3. مشکلات اقتصادی، اجتماعی و حرکتی
رابطه میان مشکلات اقتصادی، اجتماعی و حرکتی و سوء تغذیه چیست؟ تمامی این مشکلات می‌توانند در تغذیه شما تاثیر منفی گذاشته و موجب شوند که مواد مغذی به درستی به بدن نرسند.
بسیار پیش می‌آید که مشکلات اقتصادی اجازه صرف هزینه زیاد برای خرید مواد غذایی را به افراد نمي‌دهد. در نتیجه باید کنترل شده‌تر خرید کرد. در چنین شرایطی پیشنهاد ما این است که به جای اینکه بودجه خود را به خرید فست فود و خوراکی‌ها و تنقلات پرکالری و مضر اختصاص دهید. گوشت و مرغ تازه (هرچند کمتر) خریداری کرده و از آن‌ها استفاده کنید.
4. اختلالات گوارشی
در صورتی که بدن، مواد مغذی را به درستی جذب نکند، حتی اگر رژیم غذایی سالمی هم داشته باشید، به سوء تغذیه دچار می‌شوید. یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به سوء تغذیه را می‌توان شرایط بد گوارشی و فعالیت نادرست معده و روده دانست.
بیماری‌هایی مانند کرون، کولیت زخمی، سلیاک، اسهال و استفراغ مداوم، زنگ خطر بلندی برای ابتلا به این بیماری است. این بیماری‌ها حتما و در سریع‌ترین زمان باید پیگیری شوند تا روند هضم و جذب مواد مغذی در بدن به حالت طبیعی خود برگردد.
پیشنهاد مطالعه: فکر می‌کنید کمود ویتامین دارد؟ می‌خواهید مطمئن شوید؟ با مراجعه به وبلاگ موجان فود و مطالعه مقاله علائم کمبود ویتامین دی می‌توانید از این موضوع اطمینان حاصل کرده و در سریع‌ترین زمان ممکن به دکتر مراجعه کنید.
5. تاثیر مصرف الکل بر سوء تغذیه چیست؟
اگر الکل یکی از نوشیدنی‌های جدا نشدنی مراسم و دورهمی‌های شماست، بهتر است تجدید نظر کنید! مصرف بیش از حد الکل مشکلات زیادی برای سلامتی و بدن شما به وجود می‌آورد که یکی از مرسوم‌ترین آن‌ها ورم معده و صدمه دیدن لوزالمعده است.
همین دو مشکل به ظاهر بی‌اهمیت، باعث می‌شود تا مواد مغذی و ویتامین‌ها به درستی جذب و هضم نشود. همچنین در متابولیسم بدن نیز اختلال ایجاد می‌شود.
یکی از دیگر مشکلات مصرف بی‌رویه الکل این است که کالری بالایی دارد و می‌تواند باعث ایجاد حس سیری کاذب در شما شود. در نهایت این امر، شما اشتهای خود را از دست داده و به صورت خودخواسته از ورود موارد موردنیاز جلوگیری می‌کنید.
انواع سوء تغذیه
همانطور که گفتیم برخلاف تصور عموم، سوء تغذیه به معنای کم بودن تغذیه نیست؛ بلکه نامناسب بودن آن است. در نتیجه این برنامه را می‌توان در دو نوع متفاوت تقسیم کرد:
-
کمبود مواد مغذی
در این نوع از سوء تغذیه، کالری، درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها، مواد معدنی، پروتئین و ویتامین ها به اندازه کافی به بدن نمی‌رسد. بنابراین بدن تحلیل رفته و یا در سنین کمتر باعث می‌شود تا فرد نسبت به سن و قدش رشد کافی نداشته باشد.
-
مصرف بیش از حد مواد غذایی
در این نوع، تغذیه بیش از اندازه و مطمئنا نامناسب موجب اضافه وزن شدید می‌شود. در این نوع، با اینکه حجم غذای مصرفی بسیار بالاست اما چون غالبا فست فود، غذاهای ناسالم× چرب و شیرینی‌جات را شامل می‌شود، ویتامین و مواد مغذی لازم و کافی به بدن نمی‌رسد.
در واقع در سوء تغذیه ناشی از پرخوری، منابع مفید و صحیحی برای تغذیه انتخاب نشده است و با وجود چاقی بیش از حد، فرد با علائم سوء تغذیه مواجه می‌شود
علائم سوء تغذیه چیست؟
هر بیماری خود را با علائم متفاوتی نشان می‌دهد. سوء تغذیه نیز نشانه‌های متعددی دارد که برخی از پرتکرارترین آن‌ها را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- ناتوانی در تمرکز
- بیمار شدن مکرر
- خشکی پوست و مو
- افسردگی یا اضطراب
- خستگی و بی حالی مداوم
- ناتوانی و تاخیر در بهبود زخم ها
- از دست دادن اشتها و علاقه به غذا
- کاهش شدید بافت چربی یا عضلانی بدن
البته علائم سوء تغذیه در کودکان گاهی کمی متفاوت است و علاوه بر این می تواند مانع رشد صحیح کودک شود. مشکل در یادگیری و ذهن کند و همچنین باد کردن شکم می تواند از علائم سوء تغذیه در کودکان باشد.
درمان سوء تغذیه
دریافتید که سوء تغذیه چیست و چه مواردی باعث ایجاد این بیماری می‌شوند؟ اگر احساس می‌کنید، شما نیز به این بیماری مبتلا هستید، نیازی به نگرانی نیست! در قدم اول، تلفن را برداشته و از یک دکتر معتبر، وقت بگیرید.
«به یاد داشته باشید که خود درمانی، اشتباه‌ترین راهی است که در برای مقابله با سوء تغذیه می‌توانید پیش بگیرید.»
اما اگر می‌خواهید بدانید که معمولا درمان سوء تغذیه با چه روش‌هایی انجام می‌شود، مطالب زیر برای شما مفید خواهد بود.
در صورت تشخیص این بیماری در فرد، روش درمان بر اساس شرایطی که دارد، تعیین می‌شود؛ این روش درمان ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. سلامت کلی بدن و شدت بیماری در تعیین روش درمان تاثیردارند.
معمولا در ابتدای مراحل درمان، پیشنهاد می‌شود که میان وعده‌های غذایی، نوشیدنی‌هایی با کالری بالا مصرف شود. همچنین پروتئین و کالری بیشتری نیز در رژیم غذایی گنجانده می‌شود.
افرادی که دچار مشکلات حرکتی هستند، باید درمان‌های مخصوص را پیش بگیرند. همچنین افرادی که در غذا خوردن مشکل دارند و دچار ناتوانی یا تهوع هستند، باید از غذاهای نرم شروع کرده و به تدریج و با کسب پیشرفت، رژیم خود را وارد مرحله جدیدی کنند.
«در موارد حاد، از لوله تغذیه برای این افراد استفاده می‌شود؛ لوله‌ای که از معده یا بینی عبور کرده و مواد موردنیاز را به بدن می‌رساند.»
دیگر راه‌های درمان سوء تغذیه چیست؟ علاوه بر موارد بالا، راهکارهای دیگری نیز برای درمان افراد مبتلا به سوء تغذیه توصیه شده است که عبارتند از:
- تنظیم رژیم غذایی مناسب
- درمان بیماری‌ها و عفونت‌ها
- غربالگری و بررسی مداوم بدن
- درمان عوامل بازدارنده مانند حالت تهوع
- بررسی وضعیت دهان، دندان و سیستم بلع
- بستری شدن در بیمارستان جهت مراقبت ویژه
- تزریق وریدی برخی از مواد مانند کلسیم و پتاسیم
چه کسانی در معرض ابتلا به سوء تغذیه هستند؟
متاسفانه مهم‌ترین فاکتور ابتلا به سوء تغذیه، فقر است؛ در کشورهای فقیر، عموما این بیماری به تعداد بسیار بالاتری مشاهده می‌شود. فقر و عدم دسترسی درست به منابع غذایی، باعث می‌شود که بدن نتواند مواد مورد نیاز خود را به درستی دریافت کند و در نتیجه به سوء تغذیه مبتلا می‌شود.
البته این بیماری محدود به کشورها و جوامع فقیر نبوده و حتی در جوامع پیشرفته‌تر و ثروتمندتر نیز قابل مشاهده است. افراد مسن گروه دیگری هستند که با احتمال بیشتری در معرض این خطر هستند. این افراد به دلیل ناتوانی در تهیه و پخت غذا، ممکن است با مشکل مواجه شوند.
حتی افراد مسن بستری در بیمارستان که از مراقبت درست و کامل بهره نمی‌برند نیز به سوء تغذیه دچار شده و از مشکلات ناشی از آن رنج می‌برند. از دیگر افرادی که در معرض خطر این بیماری هستند، بیماران خاص، مبتلایان به اختلالات بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی هستند.
راه‌های پیشگیری از سوء تغذیه چیست؟
پیشگیری بهتر از درمان است! پیش از اینکه در تله این بیماری بیافتید، باید خطر ابتلا به آن را از خود و بدنتان دور کنید. اولین قدم نیز داشتن یک برنامه غذایی مناسب است.
همانطور که اشاره کردیم کمبود ویتامین، مواد معدنی، پروتئین و دیگر مواد مغذی در بدن، ناشی از علل مختلفی است؛ ازجمله:
- مشکلات گوارشی
- ناتوانی در بلع و هضم غذا
- بیماری‌های عصبی و روانی مانند افسردگی و اضطراب و وسواس.
«بسیاری از افراد به طور خفیف و حتی بدون اینکه بدانند، از سوء تغذیه رنج می‌رند.»
رژیم‌های لاغری غیر اصولی و نامناسب یکی از دلایل عمده ابتلا به سوء تغذیه در دنیای امروز است. پس اگر بدون نظارت دکتر رژیم دارید و همزمان ریزش مو، مشکلات عصبی، پرخاشگری یا عوارض پوستی را در خود مشاهده می‌کنید، می‌توانید منتظر دیگر علائم سوء تغذیه باشید. این سوء تغذیه خفیف در صورت عدم رسیدگی، می‌تواند حاد شود.
پیشنهاد مطالعه: همانطور که گفتیم اضافه کردن گوشت و مرغ به رژیم غذایی، برای کنترل این بیماری، راه مناسبی است. اگر از غذاهای همیشگی خسته شده‌اید و به دنبال، دستور پخت‌های جدید می‌گردید، محتوای لینک مقابل می‌تواند برای شما مفید باشد: انواع غذا با مرغ .
سخن آخر
در این نوشته تلاش کردیم توضیح دهیم که سوء تغذیه چیست، چه انواعی دارد و برای درمان آن از چه روش‌هایی استفاده می‌شود. مطمئنا در زندگی‌های سخت و پرمشغله امروزی و همچنین با وجود مشکلات شدید اقتصادی که در آن قرار داریم، توجه به سلامتی و مراقبت از آن اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در نهایت اینکه تغذیه سالم می‌تواند بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین کلید موفقیت در حفظ سلامت بدن باشد.
تاثیر چکاپ‌های مرتب را دست کم نگیرید! این کار می‌تواند شما را نه تنها از سوء تغذیه بلکه بیماری‌های متعددی که علايم خود را دیر نشان می‌دهند، نجات دهد.
مشورت با یک متخصص تغذیه، تقریبا برای همه کسانی که مشکلی در تغذیه داشته یا قصد گرفتن رژیم لاغری دارند واجب است. اندازه‌گیری مرتب قد، وزن و توده بدنی خصوصا اگر در سنین رشد هستید نیز می‌تواند شما را نسبت به شرایط جسمانی خود آگاه کند.
امیدواریم که مطالب گفته شده برای شما مفید بوده و به تمامی سوالاتتان پاسخ داده باشد، چنانچه در مورد هر یک از مصالب گفته شده با سوالی مواجه شدید و یا موضوعی وجود داشت که تمایل داشتید در مورد آن بیشتر بدانید، با ما در قسمت کامنت به اشتراک بگذارید تا در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشیم.
