کمبود ویتامین دی باعث چه بیماری‌هایی میشود؟ علائم کمبود ویتامین دی چیست؟ به طور کلی، ویتامین‌ها نقش مهم و پررنگی بر سلامت بدن دارند. به همین دلیل دریافت کافی آنها به شدت توصیه شده و باید به طوت مرتب و البته زیرنظر دکتر مصرف شود. در این مقاله قصد داریم شما را با هرآنچه باید در مورد علائم و عوارض کمبود ویتامین d بدانید را بررسی کنیم؛ با ما باشید.
ویتامین دی چیست؟
ویتامین دی یکی از ضروری‌ترین مواد برای سلامت استخوان‌هاست که نقش مهمی در حفظ سلامت ماهیچه‌ها، دندان‌ها و حتی تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. متاسفانه نمی‌توان مقدار موردنیاز این ویتامین را تنها از طریق منابع غذایی معمول کسب کرد و نیاز است که حتما زیر نظر پزشک مکمل‌های ویتامین دی در کنار منابع غذایی مصرف شوند.
شاید جالب باشد بدانید که تحقیقات نشان داده‌اند که حدود یک میلیارد نفر در دنیا به كمبود ويتامين د دچار هستند. در آمریکا حدود 42 درصد از جمعیت، در اسپانیا 69 درصد و در دیگر نواحی 82 درصد از نژادهای آفریقایی-آمریکایی از کمبود این ویتامین در بدن رنج می‌برند؛ این آمار در ایران حدود 40 تا 60 درصد است.
«دریافت ناکافی نور خورشید و رژیم غذایی ضعیف مهم‌ترین عواملی هستند که در کمبود این ویتامین موثرند.»
اگر در سنین جوانی به تغذیه و سلامت خود توجه نداشته باشید، با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به پوکی استخوان، ضعف ماهیچه‌ها و شکستگی استخوان را برای خود افزایش می‌دهید و همین امر ضرورت مصرف این ویتامین را پررنگ‌تر می‌کند.
ضعف عضلات خصوصا در افراد بالای شصت سال ریسک از دست رفتن تعادل و شکستگی استخوان‌ها را به همراه دارد. برای اینکه بدانید چه دوزی از ویتامین دی را باید روزانه مصرف کنید، بهترین و ضروری‌ترین کار مراجعه به یک پزشک متخصص است.
علت کمبود ویتامین دی در بدن چیست؟
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم از مهم‌ترین عوامل کمبود ویتامین d در بدن را موجب می‌شوند، عدم دریافت کافی نور خورشید و رژیم غذایی نامناسب است. برای مثال کسانی که در مناطق نزدیک خط استوا زندگی می‌کنند به دلیل برخورداری کافی از نور خورشید معمولا با این مشکل مواجه نمی‌شوند.
در نتیجه هرچه محل زندگی شما آفتابی‌تر باشد، امکان بروز این مشکل نیز کمتر است. در ادامه لیست کامل‌تری از مواردی که می‌توان آنها را علت کمبود ویتامین d دانست را به طور خلاصه بیان کنیم:
- تیرگی پوست
- سن بالا و کهولت
- چاقی و اضافه وزن
- زندگی در نواحی کم نور
- ماندن بیش از حد در خانه
- استفاده همیشگی و دائم از کرم ضد آفتاب
- عدم مصرف ماهی، لبنیات و غلات به قدر کافی
«به یاد داشته باشید که در سال‌های ابتدایی نشانه کمبود ویتامین دی خفیف خواهد بود؛ به شکلی که شاید نتوان به درستی متوجه آن ها شد.»
علائم کمبود ویتامین دی
آشنایی با علائم کمبود ویتامین d به شما کمک می‌کند نسبت به کمبود آن در بدن خود هوشیارتر بوده و در نتیجه در سریع‌ترین زمان ممکن برای جبران آن اقدام کنید. بیایید باهم برخی از مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری را بررسی کنیم:
1. خستگی و ضعف بدن
اگر به طور مکرر وحتی با استراحت‌های طولانی نیز همچنان احساس خستگی دارید، می‌تواند نشانه کمبود ویتامین دی در بدن شما باشد. این مسئله معمولا مورد بی‌توجهی قرار گرفته و زمانی به آن توجه می‌کنید که مشکلات جدی‌تری گریبان‌گیرتان شده‌اند.
«پس به یاد داشته باشید که پایین بودن میزان ویتامین D در خون به خستگی دائم و احساس بی‌انرژی بودن منجر میشود.»
بررسی‌ها و تحقیقات نشان داده افرادی که سطح ویتامین دی در بدنشان کمتر از 20 ng/ml است، بیشتر از دیگر افراد، احساس خستگی، سردرد و ضعف می‌کنند. این احساس با جبران و رساندن ویتامین دی در بدن به حد مطلوب به راحتی برطرف میشود.
با توجه به پوششی که بانون در ایران دارند، احتمال ابتلا به بیماری‌های ناشی از ویتامین دی به طرز چشمگیری بیشتر است. پس اگر خستگی مفرط و بی‌انرژی بودن دائم به یکی از مشکلات همیشگی شما تبدیل شده است، باید در سریع‌ترین زمان ممکن به دکتر مراجعه کرده و ویتامین دی را وارد سبد تغذیه‌ای خود کنید.
2. پوسیدگی استخوان‌ها
آیا کمبود ویتامین دی باعث زانو درد میشود؟ همانطور که گفتیم ویتامین دی در جذب کلسیم و حفظ تراکم استخوانی نقش اساسی دارد. در نتیجه در صورت کمبود مواد معدنی و کلسیم، استخوان‌ها تراکم خود را از دست داده و شما را در معرض خطر پوکی یا شکستگی استخوان قرار می‌دهند. پی به صراحت می‌توان به سوال بالایی پاسخ مثبت داده و عنوان کرد که بله! از مهم‌ترین خطرات کمبود ویتامین d درد در مفاصل و زانوهاست.
«تحقیقات نشان داده است که در بسیاری از افراد میانسال، رابطه مستقیمی میان کاهش تراکم استخوان و کمبود ویتامین د وجود دارد»
بنابراین مصرف کافی ویتامین دی و بالا بردن سطح آن در خون، می‌تواند کمک شایانی برای حفظ تراکم استخوان و جلوگیری از پوکی و شکستگی آنها باشد. به خصوص اگر از زمین‌گیر شدن در سنین بالا می‌ترسید.
3. بیماری و عفونت مکرر از علائم کمبود ویتامین d در بدن
بالاتر نیز اشاره کردیم که یکی از کارکردهای ویتامین دی در بدن، کمک به سیستم ایمنی است. سیستم ایمنی نقش اساسی در مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌های مولد بیماری دارد. این ماده موثر با سلول‌هایی که وظیفه محافظت را عهده دارند، در تعامل و رابطه بوده و از بدن شما محافظت می‌کنند.
«پس اگر همیشه جزو اولین کسانی هستید که سرما می‌خورید و دچار بیماری‌های مختلف می‌شوید، می‌توانید این موضوع را به پای عوارض ویتامین دی در بدنتان بنویسید.»
همچنین میان عفونت ریه و کمبود ویتامین دی هم ارتباط مستقیمی وجود دارد. بنابراین اگر به طور مداوم دچار بیماری یا عفونت می‌شوید، حتما سطح این ویتامین را در بدن خود بررسی کرده و برای جبران کمبود اقدام کنید.
4. حس افسردگی
شاید عجیب به نظر برسد اما افسردگی نیز می‌تواند از عوارض کمبود ویتامین د در بدن باشد. بخش عمده‌ای از تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهند که میان کمبود ویتامین و افسردگی رابطه وجود دارد. در واقع دوز ویتامین دی در آزمایشاتی که روی افراد مبتلا به افسردگی انجام شده بسیار پایین بوده است.
5. مشکلات کمبود ویتامین d؛ ریزش مو
ریزش مو همواره افراد را با اضطراب و نگرانی زیادی مواجه می‌کند. این افراد عموما راه‌های زیادی را برای رفع مشکل خود امتحان می‌کنند. پیشنهاد می‌کنیم حتما آزمایش داده و سطح ویتامین دی در بدنتان را بررسی کنید.
تحقیقات نشان داده‌اند که میان ریزش مو به ویژه در زنان و کمبود ویتامین دی، ارتباط مستقیمی وجود دارد. در صورت پایین بودن سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی، مواد مغذی لازم به فولیکول مو نمی‌رسد و در نتیجه چرخه طبیعی رشد آن را با اختلال مواجه می‌کند.
به طور کلی، ویتامین D یکی از ویتامین‌هایی است که روی رشد و سلامت موها تاثیر زیای دارد؛ بنابراین حفظ میزان کافی این ویتامین و حتی دیگر ویتامین‌ها می‌تواند در جلوگیری از ریزش مو و حفظ سلامت موها بسیار موثر باشد.
6. درد کمر و استخوان‌ها
کمبود ویتامین دی چه عوارضی دارد؟ استخوان درد از سنگین‌ترین عوارض این مشکل است. همانطور که گفتیم ویتامین د نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها داشته و درد کمر و استخوان‌ها ممکن است نشانه‌ای از کمبود این ویتامین در بدن باشد.
تحقیقات نشان داده‌اند که میان کمردرد مزمن و دردهایی که در فعالیت روزانه اختلال ایجاد می‌کنند، با کمبود این ویتامین ارتباط وجود دارد. درد در استخوان‌های بدن، مانند پا، دست، دنده، کمر و… می‌تواند نشانه‌ای بر کمبود این ویتامین باشد.
7. مشکلات گوارشی
یک نشانه دیگر که ممکن است از اثرات کمبود ویتامین d در بدن باشد، مشکلات گوارشی است. به خصوص اگر به بیماری‌هایی مانند سلیاک یا التهاب روده، سوزش معده و یبوست مبتلا باشید، ویتامین دی می‌تواند سرعت عبور مواد غذایی در بدن شما را کاهش دهد.
8. رابطه تعریق زیاد با کمبود ویتامین دی
عرق کردن معمولا ناشی از عواملی مثل گرمی بیش از حد هوا، فعالیت یا ورزش زیاد و تب کردن است. اما گاهی پیش می‌آید که فرد بدون وجود دلیل خاصی مدام عرق می‌کند.
تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود این ویتامین می‌تواند دلیلی بر عرق کردن بیش از حد باشد؛ گرچه هنوز مشخص نیست که چرا چنین اتفاقی می‌افتد. اما اگر این مشکل نیز برای شما پیش می‌آید، حتما برای بررسی سطح ویتامین دی در خون اقدام کنید.
9. ناتوانی در ترمیم زخم
اگر جای زخم ناشی از جراحت و آسیب در شما خیلی کند ترمیم میشود، ممکن است دچار کمبود ویتامین دی باشید (البته اگر خودتان جای زخمتان را نمی‌کنید)؛ زیرا این ویتامین به تولید موادی که برای ترمیم زخم و تولید پوست جدید در بدن نیاز است، کمک می‌کند.
بنابراین ویتامین دی می‌تواند در تسریع روند التیام زخم تاثیر زیادی داشته باشد. همچنین این ویتامین در کنترل التهابات و عفونت‌های بعد از جراحی هم می‌تواند مفید واقع شود.
عوارض کمبود ویتامین دی
تا اینجا به علل و دلایل کمبود ویتامین d در بدن را با هم مرور کردیم. حالا می‌خواهیم ببینیم اگر میزان این ویتامین در خون ما پایین باشد، چه عوارض و خطراتی ممکن است برای ما داشته باشد.
بدیهی است که پس از شناسایی این علائم و اقدام برای جبران، می‌توانیم از عوارض احتمالی کمبود این ویتامین در بدن جلوگیری کنیم.پس با ما همراه باشید تا با هم در راه سلامتی قرار بگذاریم.
-
بیماری‌های گوارشی
ویتامین دی، ویتامینی محلول در چربی است؛ وجود مشکلات گوارشی می‌تواند مانع جذب چربی در بدن شده و در نهایت نیز از جذب ویتامین دی که محلول در چربی است جلوگیری کند. این اتفاق می‌تواند شما را در مقابل بیماری‌های روده‌ای مانند کرون، سلیاک و التهاب روده بی‌دفاع کند.
-
پوکی و شکستگی استخوان
همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم ویتامین دی، مهم‌ترین ویتامین برای حفظ سلامتی و تراکم استخوان‌هاست. بنابراین کمبود این ویتامین می‌تواند تاثیر منفی در اسکلت بدن داشته و در نهایت بدن را دچار پوکی و شکستگی تنشی استخوان‌ها دچار کند.
کلسیم و ویتامین دی هردو در حفظ سلامت استخوان‌ها و تقویت تراکم آنها نقش دارند؛ در واقع کلسیم استخوان‌سازی کرده و ویتامین دی به جذب کلسیم کمک می‌کند. در بسیاری از موارد، مشکل بر خلاف آنچه تصور میشود نه از کمبود کلسیم، بلکه از کمبود ویتامین دی است.
-
بیماری قلب و عروق
بررسی‌ها و آزمایشات نشان می‌دهند که بیماری‌های زیر از عوارض کمبود ویتامین دی در بدن هستند:
- سکته
- افزایش لیپید
- نارسایی قلبی
- افزایش فشار خون
- نارسایی میوکاردیال
- بیماری عروق محیطی
- بیماری شریان کرونری
در حال حاضر در آلمان تحقیقاتی بر میزان اثر ضدالتهابی ویتامین دی برای بهبود بیماری قلبی در حال انجام است. مطالعات قبلی بر روی افراد مبتلا به بیماری عروق محیطی (PAD) نشان داده که ویتامین دی در بدن این افراد سطح بسیار پایینی دارد.
همچنین علاوه بر عوارضی که به آنها اشاره کردیم، تحقیقات و مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که دریافت میزان کافی ویتامین دی می‌تواند خطر احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، ام‌اس و سرطان را بسیار کاهش دهد. بنابراین واجب است که به این ویتامین تاثیرگذار و حیاتی بیشتر از گذشته توجه کرده و در حفظ میزان کافی آن در بدنمان بکوشیم.
برای بالا بردن ویتامین دی چه مواد غذایی مصرف کنیم؟
پس از معرفی و بررسی علل، علائم و عوارض کمبود ویتامین d در بدن، سوالی که پیش می‌آید این است که برای از بین بردن خطرات کمبود ویتامین d چه مواد غذایی مصرف کنیم؟
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است! با اینحال هیچگاه برای شروع دیر نیست. در ادامه سعی می‌کنیم بهترین مواد غذایی که منابع سرشاری از ویتامین د هستند را معرفی کنیم تا با مصرف بیشتر این مواد، بتوانید سطح این ماده را در بدن خود بالا و مناسب نگه دارید.
1. ماهی قزل آلا، شاه‌ماهی و ساردین
قزل‌آلا یکی از منابع سرشار ویتامین d است. لازم به ذکر است که اینکه ماهی قزل‌آلا پرورشی باشد یا وحشی، در میزان ویتامین دی موجود در آن تاثیر دارد.
«ماهی آزاد وحشی صیدشده میزان ویتامین دی بالاتری از پرورشی دارد.»
علاوه بر قزل‌آلا، شاه‌ماهی نیز به عنوان یکی از منابع غنی ویتامین دی در جهان شناخته شده است. شاه‌ماهی را اغلب دودی یا ترشی می‌کنند؛ به یاد داشته باشید که شاه‌ماهی ترشی در هر وعده صد گرم، 113 واحد از ویتامین دی را تامین می‌کند. همچنین کنسرو ساردین هم می‌تواند منبع بسیار خوبی برای دریافت ویتامین دی باشد.
2. روغن کبد ماهی
روغن کبد ماهی سال‌هاست که به عنوان منبعی برای جبران کمبود ویتامین دی معرفی میشود. این روغن حتی برای درمان راشیتیسم، سل و پسوریازیس هم مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین روغن ماهی علاوه بر ویتامین D، حاوی میزان قابل توجهی ویتامین A هم است.
«به یاد داشته باشید که مصرف بیش از حد ویتامین آ مضر است؛ بنابراین مراقب باشید که در مصرف آن زیاده‌روی نکنید.»
همچنین روغن ماهی غنی از اسیدهای چرب امگا3 است؛ این اسیدها در سلامت قلب و کاهش التهاب در بدن موثرند.
3. زرده تخم‌مرغ
ماهی معروف‌ترین منبع ویتامین دی است، اما تنها منبع نیست. تخم‌مرغ به عنوان یکی از منابع غنی پروتئین و ویتامین و یک ماده غذایی مفید شناخته شده است. پروتئین بیشتر در سفیده تخم‌مرغ و ویتامین و مواد معدنی در زرده آن وجود دارند.
شاید جالب باشد که بدانید اگر مرغ‌ها در محیط باز و سرشار از نور خورشید پرورش یافته باشند یا در تغذیه آنها از مواد حاوی ویتامین دی استفاده شده باشد، تخم‌مرغ‌های آنها نیز میزان بیشتری از این ویتامین را دارند.
«در بازار تخم‌مرغ‌هایی به عنوان تخم‌مرغ‌های پُرویتامین دی عرضه می‌شوند که می‌توانند منبع خوبی برای جبران کمبود این ویتامین در بدن باشند.»
4. قارچ برای جبران کمبود ویتامین دی
قارچ‌ها تنها منبع غیرحیوانی ویتامین دی هستند؛ پس اگر گیاه‌خوار هستید حتما باید استفاده از این ماده غذایی را در برنامه خود داشته باشید. قارچ‌ها ویتامین D2 تولید می‌کنند و حیوانات ویتامین D3. ویتامین دی موجود در قارچ به اندازه ویتامین دی حیوانی موثر نیست اما به افزایش ویتامین دی در خون کمک می‌کند.
قارچ‌های وحشی که در معرض نور فرابنفش بوده‌اند، منبع سرشاری از ویتامین دی هستند؛ اما قارچ‌هایی که در تاریکی رشد کرده‌اند ویتامین دی کمتری دارند.
«گاهی قارچ‌ها را در معرض اشعه فرابنفش قرار می‌دهند تا میزان ویتامین دی آنها را بالا ببرند.»
5. شیر گاو و شیر سویا
شیر گاو به طور طبیعی منبعی سرشار از کلسیم و فسفر بوده و در برخی از کشورها در زمان تولید نیز با ویتامین دی غنی میشود. اما بسیاری از افرادی که وگان هستند مصرف شیر گاو یا مواد غذایی حیوانی را برای خود مجاز نمی‌دانند و از این رو با کمبود این ویتامین مواجه می‌شوند.
در نتیجه می‌توانند از شیر سویا به عنوان جایگزینی برای شیر گاو که با ویتامین دی و مواد معدنی غنی میشود، استفاده کنند. میزان این ویتامین در شیر سویا، بسته به برند و کیفیت آن متفاوت است.
6. آب پرتقال
بسیاری از افراد به لاکتوز حساسیت داشته و حتی برخی کلا به شیر حساس‌اند. تحقیقات نشان داده 65 درصد مردم دنیا به لاکتوز و 2 درصد به شیر حساسیت دارند. همین عامل باعث شده برخی از شرکت‌ها آب پرتقال را با ویتامین دی و دیگر مواد مغذی غنی کنند.
پس اگر مبتلا به رفلاکس اسیدی معده و دیابت هستید، این آب پرتقال‌های غنی‌شده با ویتامین دی می‌توانند منبع خوبی برای شما باشند.
سخن آخر
در این نوشته تلاش کردیم تا توضیح دهیم که وجود میزان کافی ویتامین دی در بدن تا چه اندازه ضروری است و می‌تواند در حفظ سلامت استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، دندان‌ها، سیستم ایمنی و موارد دیگر، بسیار موثر باشد. بنابراین دریافت این ویتامین به قدر کافی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مصرف مواد غذایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین دی هستند یا با آن غنی شده‌اند، می‌تواند در جلوگیری از کمبود این ویتامین و رفع آن کمک شایانی کند. همچنین توصیه به استفاده از مکمل‌های ویتامین دی با دوز متفاوت هم توسط پزشکان رواج دارد.
علاوه بر رژیم غذایی، قرار گرفتن در معرض نور خورشید هم اثر قابل توجهی در جبران کمبود ویتامین دی دارد. سعی کنید هفته‌ای سه بار و هر بار حداقل بیست دقیقه خود را در معرض آفتاب قرار دهید تا از منابع سرشار خورشید حداکثر استفاده را ببرید.
امیدواریم که این مقاله به تمامی سوالات شما در این زمینه پاسخ داده باشد. چنانچه در مورد هر یک از موارد گفته شده با سوالی مواجه شدید و یا موضوعی وجود داشت که تمایل داشتید در مورد آن بیشتر بدانید، با ما در قسمت کامنت به اشتراک بگذارید تا در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشیم.
